Υπερφαγία (ή έλλειψη όρεξης) στον Κορωνοϊό
Η πρωτόγνωρη ανά την υφήλιο πανδημία του κορωνοϊού επηρέασε και συνεχίζει να επηρεάζει όλα τα επιμέρους κομμάτια που συνθέτουν την καθημερινότητά μας, όπως αυτό της διατροφής. Πολλοί από εμάς είτε τρώμε περισσότερο από ότι συνήθως, είτε λιγότερο.
Αξιοσημείωτο είναι, είτε το γνωρίζουμε είτε όχι, ότι όλοι μας βρισκόμαστε σε μια δυνατή, δια βίου ένωση με το φαγητό. Δεν είναι τυχαίο ότι οι ίδιες λέξεις που περιγράφουν τις σχέσεις μας με τους ανθρώπους χαρακτηρίζουν εξίσου τις σχέσεις μας με το φαγητό -αγάπη, απέχθεια, ευχαρίστηση, πόνος, απογοήτευση, ενθουσιασμός, αλλαγή-.
Γιατί συμβαίνει
O τρόπος με τον οποίο σκεφτόμαστε το φαγητό είναι τελείως διαφορετικός από άνθρωπο σε άνθρωπο. Ο κάθε ένας από εμάς θα μεταβολίσει το ίδιο γεύμα αρκετά διαφορετικά λόγω της μοναδικής μας ψυχολογίας και σκέψης. Με άλλα λόγια, αυτό που σκεφτόμαστε και αισθανόμαστε για ένα φαγητό καθορίζει τη θρεπτική του αξία και την επίδρασή του στο σωματικό μας βάρος όπως και τα ίδια τα θρεπτικά συστατικά.
Ας δούμε πως λειτουργεί η επιστήμη της ψυχολογίας της διατροφής:
Οι πληροφορίες του εγκεφάλου επικοινωνούν σαν ένα τηλεφωνικό σύστημα με τα πεπτικά μας όργανα. Ας πούμε ότι πρόκειται να φάμε ένα μπισκότο. Εάν καταναλώσουμε με χαρά το μπισκότο, ο υποθάλαμος θα διαμορφώσει αυτή τη θετική εισροή στέλνοντας σήματα μέσω παρασυμπαθητικών νευρικών ινών στους σιελογόνους αδένες, τον οισοφάγο, το στομάχι, το λεπτό έντερο, το πάγκρεας, το ήπαρ και τη χοληδόχο κύστη. Η πέψη θα διεγερθεί και θα έχουμε μια πλήρη μεταβολική διάσπαση του μπισκότου.
Εάν αισθανθούμε ένοχοι για το μπισκότο ή για τον εαυτό μας κατά την κατανάλωσή του, ο υποθάλαμος θα λάβει αυτή την αρνητική εισροή και θα προκληθούν ανασταλτικές αποκρίσεις στα πεπτικά όργανα, πράγμα που σημαίνει ότι τρώμε το μπισκότο αλλά δεν το μεταβολίζουμε πλήρως ενώ παράλληλα αποθηκεύουμε μέρος του μπισκότου, ως λίπος.
Επιπλέον, δεν είναι λίγοι οι άνθρωποι που έχουν μάθει να χρησιμοποιούν τα τρόφιμα ως μηχανισμό αντιμετώπισης συναισθημάτων άγχους, βαρεμάρας από τον εγκλεισμό στο σπίτι ή ακόμη και για να παρατείνουν το συναίσθημα της χαράς. Αν και αυτό μπορεί να βοηθά βραχυπρόθεσμα, στην πραγματικότητα δεν αντιμετωπίζουμε το πρόβλημα που προκαλεί το άγχος ενώ το σώμα μας εισέρχεται σε μια πιο μόνιμη κατάσταση στρες -αυξημένος καρδιακός ρυθμός και αρτηριακή πίεση, μειωμένη πεπτική λειτουργία-. Όταν συμβαίνει αυτό, απελευθερώνουμε κορτιζόλη, την ορμόνη του στρες, η οποία παράγει περισσότερη ινσουλίνη. Η ινσουλίνη μπορεί να επηρεάσει την επιλογή των τροφίμων που θέλουμε να καταναλώσουμε, κάνοντας μας να ζητάμε υδατάνθρακες ή τρόφιμα υψηλής περιεκτικότητας σε λιπαρά.
Πως να το αντιμετωπίσω
Το να αναγνωρίσουμε την επίδραση του άγχους και των ενοχών σε εμάς – και στο μεταβολισμό των τροφών μας – είναι το πρώτο βήμα. Το αμέσως επόμενο, είναι να τα αντιμετωπίσουμε αποτελεσματικά με εύκολους και άμεσους τρόπους μέσα από το σπίτι μας.
- Δε χρειάζεται να «φας όλο το φαγητό σου» ούτε «η τελευταία μπουκιά είναι η δύναμή σου». Ειδικά αυτές τις μέρες, σέρβιρε σε μικρό πιάτο τα γεύματα και τα σνακ σου και αν νιώσεις πως είσαι χορτάτος, σταμάτα. Δε χρειάζεται να φας όλη την ποσότητα φαγητού που έχεις μπροστά σου.
- Αν έχεις συνηθίσει να τρώς ένα συγκεκριμένο φαγητό ως ανταμοιβή για κάποιο επίτευγμα, αυτές τις ημέρες μπορείς να βρεις αρκετές αφορμές (π.χ. έκανα γενική σε όλο το σπίτι). Το κλειδί σε αυτή την περίπτωση είναι να ανταμείψεις τον εαυτό σου με κάτι άλλο αντί για το φαγητό, όπως ένα χαλαρωτικό μπάνιο.
- Μπορεί ακόμη να υπερκαταναλώνεις σνακ και ενδιάμεσα γεύματα γιατί αισθάνεσαι ότι το μόνο που σκέφτεσαι αυτές τις μέρες είναι το φαγητό. Αν κάτι τέτοιο συμβαίνει σε εσένα, βεβαιώσου ότι τα τρόφιμα που προσλαμβάνεις δεν είναι μόνο συσκευασμένα επεξεργασμένα σνακ και φρόντισε να συμπεριλάβεις φρέσκα τρόφιμα όπως φρούτα και λαχανικά.
- Αν ανήκεις στην κατηγορία που ξεχνάς να φας (και ενδεχομένως να τρως πάρα πολύ όταν τελικά είσαι πεινασμένος), θα σε βοηθήσει να προγραμματίσεις τα γεύματα σου σε ένα ημερολόγιο, όπως θα έκανες για οποιοδήποτε άλλο ραντεβού της ημέρας. Ακόμη, όρισε ξυπνητήρι για να θυμηθείς να προσλάβεις τα καθορισμένα σου γεύματα αλλά και γιατί όχι να πιείς ένα ποτήρι νερό.
- Άλλοι έξυπνοι τρόποι για να αντιμετωπίσεις την υπερπρόσληψη τροφής είναι η αύξηση της σωματικής δραστηριότητας μέσω της άσκησης (είτε με βίντεο στο σπίτι είτε με τρέξιμο), το διάβασμα ενός καλού βιβλίου, το να καλέσεις έναν φίλο και το να αλλάξεις δωμάτιο ή ρούχα. Οι παραπάνω δράσεις θα σε κάνουν να μειώσεις το άγχος και την οκνηρία που μπορεί να αισθάνεσαι και άρα θα μειώσουν τις σκέψεις σου ως προς το φαγητό.
Extra Tips
- Να είσαι συγκεντρωμένος στο πιάτο σου όταν τρως. Μην τρως ενώ παρακολουθείς τηλεόραση, μαγειρεύεις, μιλάς στο τηλέφωνο.
- Να τρως σε συγκεκριμένο μέρος του σπιτιού καθισμένος (π.χ. τραπέζι κουζίνας).
- Κατανάλωσε επαρκή ποσότητα νερού σε καθημερινή βάση.
- Μην παραλείπεις γεύματα.
- Φάε μέχρι κάποια συγκεκριμένη ώρα το βράδυ.
- Απέσπασε ή καθυστέρησε την αίσθηση της λιγούρας σου (με τους τρόπους που αναφέραμε παραπάνω).
- Ενθάρρυνε τον εαυτό σου! Προσπάθησε να εστιάσεις στα καλά επιτεύγματα της κάθε σου ημέρας και κράτα τα στη θύμησή σου.
Γράφει η Φρίντα Παναγιωτίδου, Exclusive Νutritionist
